eradykacja

Eradykacja to cel działań publicznych polegający na trwałym doprowadzeniu do zerowej liczby nowych przypadków danego zjawiska, choroby, szkodnika lub gatunku inwazyjnego w określonym obszarze, a w skali globalnej – do całkowitej eliminacji. Sukces eradykacji oznacza utrzymanie zerowej częstości występowania przez ustalony okres według kryteriów certyfikacyjnych, co wymaga stałej surveilancji i niezawodnych metod monitoringu. Eradykacja różni się od eliminacji (ograniczenie zjawiska do określonego regionu) oraz od kontroli (zmniejszanie skali problemu bez gwarancji wygaśnięcia na stałe).

Etymologia terminu związana jest z zapożyczeniami z języków łacińskiego i angielskiego; w polskim używa się formy eradykacja od angielskiego eradicate. W praktyce pojęcie obejmuje działania w medycynie higienicznej, weterynarii, rolnictwie i ochronie środowiska.

Najbardziej znanym przykładem eradykacji jest ospa prawdziwa, której globalna eradykacja została ogłoszona w 1980 roku przez Światową Organizację Zdrowia. Inne udane programy obejmowały eradykację rinderpest (2011) w zwierzętach. Obecnie prowadzone są wysiłki w kierunku eradykacji lub eliminacji wybranych chorób i szkodników, takich jak polio w niektórych regionach świata czy niektóre gatunki inwazyjne, jednakże pełna eradykacja pozostaje dużym wyzwaniem ze względu na koszty, politykę, ekologię oraz ryzyko ponownego wystąpienia po przerwaniu działań.

Metody eradykacji obejmują szeroki zestaw narzędzi: szczepienia i immunizację masową, surveillance i diagnostykę, działania higieniczne, kontrolę wektorów, likwidację siedlisk i karencję, monitorowanie przekraczania granic oraz transparentną weryfikację certyfikacyjną przez międzynarodowe instytucje. Etyka, ekonomia i współpraca międzynarodowa odgrywają kluczową rolę w powodzeniu takich programów.