egzogennych

Egzogenny (w formie egzogennych, egzogeniczny) to przymiotnik oznaczający pochodzenie z zewnątrz; w tekstach technicznych często używa się go w zestawieniu z endogennym, które odnosi się do wewnętrznego pochodzenia. Pojęcie to stosuje się w wielu dziedzinach nauki i techniki, by odróżnić czynniki, substancje lub procesy o źródle spoza badanego systemu od tych, które powstają wewnątrz niego.

W biologii i medycynie terminy egzogenne odnoszą się do czynników lub substancji pochodzących spoza organizmu. Do egzogennych należą na przykład leki wprowadzone z zewnątrz, toksyny oraz niektóre czynniki środowiskowe wpływające na zdrowie. W epidemiologii i zdrowiu publicznym egzogenne czynniki ryzyka to elementy z otoczenia, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia chorób.

W ekologii i geologii pojęcie egzogeniczności odnosi się do procesów lub dopływów energii i materiałów pochodzących spoza systemu. W ekosystemach egzogeniczne źródła składników odżywczych i energii mogą być dostarczane przez deszcz, wiatr, przepływy wodne. W geologii wyróżnia się procesy egzogeniczne, takie jak erozja, wietrzenie i transport materiału na powierzchni Ziemi, w przeciwieństwie do procesów endogenicznych, wynikających z aktywności wewnętrznej planety (np. ruchy tektoniczne, magmatyzm).

W ekonomii i modelowaniu egzogeniczne czynniki to takie, których wartości pochodzą spoza modelu. Szoki egzogeniczne to nagłe, zewnętrzne zaburzenia, które wpływają na system gospodarczy. Podobnie używa się terminu w socjologii i psychologii: czynniki egzogeniczne to czynniki otoczenia wpływające na zachowanie lub wyniki badań.

Etymologicznie egzogenny wywodzi się z greckiego exo- „na zewnątrz” i -gennos „powstały, rodzący się”.