capaciteitsbepaling

Capaciteitsbepaling is het proces waarmee de capaciteit van een productie- of dienstverleningsproces wordt vastgesteld op basis van beschikbare middelen zoals machines, arbeid en faciliteiten. Het doel is om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen, investeringen en personeelsinzet te plannen en knelpunten in het systeem vroegtijdig te identificeren.

Belangrijke begrippen zijn ontwerpcapaciteit, oftewel de theoretisch mogelijke output onder ideale omstandigheden, en effectieve capaciteit, die rekening houdt met factoren als onderhoud, stilstand en omsteltijden. Capaciteit wordt vaak uitgedrukt als een hoeveelheid per tijdseenheid en verhoudt zich tot de vraag; de verhouding wordt uitgedrukt als capaciteit benutting of capaciteitsbuffer.

Methoden om capaciteitsbepaling uit te voeren omvatten tijdstudies en standaardtijden (werkmeten), line balancing en finite capacity planning. In de praktijk wordt ook gebruikgemaakt van takt-timing, aggregate planning en capaciteitsmetingen zoals bottleneckanalyse. Voor veel processen is de capaciteit afhankelijk van variabele factoren zoals vraagvariatie, onderhoud, omsteltijden en personeelsflexibiliteit.

De aanpak bestaat uit: 1) het vaststellen van de vraagprognose; 2) het bepalen van de beschikbare capaciteit per periode; 3) het vergelijken van vraag en capaciteit; 4) het identificeren van knelpunten en capaciteitsgaten; 5) het ontwikkelen van maatregelen zoals procesverbeteringen, extra capaciteit, outsourcing of flexibele arbeid; en 6) periodieke herziening en monitoring.

Capaciteitsbepaling is relevant voor productieomgevingen en servicemanagement, zoals ziekenhuizen, logistiek en callcenters, waar tijdige levering en klantsatisfactie afhankelijk zijn van voldoende capaciteit. Succesvolle toepassingen vragen om betrouwbare data, duidelijke rollen en een integrale planning over meerdere tijdshorizonten.