Nitraten

Nitraten zijn zouten van salpeterzuur (HNO3) waarin de NO3−-ion de kern vormt. De belangrijkste nitraten voor industrieel en landbouwgebruik zijn natrium-nitraat (NaNO3), kalium-nitraat (KNO3) en ammonium-nitraat (NH4NO3).

Nitraten komen in de natuur voor in mineralen en in bodemwater. Natrium- en kalium-nitraat komen voor in zoutafzettingen, en historische Chileense zoutpetervelden leverden grote voorraden. In de stikstofcyclus worden nitraten door planten opgenomen en door micro-organismen omgezet tussen vormen. Overmatig gebruik van nitraten in de landbouw kan leiden tot eutrofiëring van wateren en tot verstoring van ecosystemen.

Toepassingen: nitraten dienen als meststoffen vanwege hun hoge stikstofgehalte. Ammonium-nitraat wordt ook gebruikt als oxidator in explosieven en in diverse industriële processen. In de voedselindustrie worden nitraten en nitrieten toegepast als conserverings- en kleurstoffen in vleesproducten; onder bepaalde omstandigheden kunnen nitraten in nitrieten worden omgezet.

Gezondheid en milieu: hoge concentraties nitraten in drinkwater vormen een gezondheidsrisico, vooral voor zuigelingen, omdat nitraten in nitrieten kunnen worden omgezet en zo methemoglobinemie kunnen veroorzaken. In het milieu dragen nitraten bij aan waterverontreiniging en eutrofiëring van meren en rivieren.

Productie en veiligheid: industrieel worden nitraten vaak geproduceerd door neutralisatie van salpeterzuur met natrium- of kaliumhydroxide, of door neutralisatie van ammoniak met salpeterzuur. Nitraten zijn krachtige oxidatoren; ammoniumnitraat vereist extra aandacht bij opslag en transport vanwege brand- en explosiegevaar.