Metafysische

Metafysische verwijst naar metafysica, een tak van de filosofie die de aard van de realiteit onderzoekt buiten de fysieke wereld. Het behandelt vragen over bestaan, causaliteit, ruimte en tijd, mogelijkheid en noodzaak, universalia en substanties, en de relatie tussen geest en materie. Metafysische vragen worden doorgaans gekenmerkt door rationeel redeneren, conceptuele analyse en vaak speculatieve overwegingen, in tegenstelling tot louter empirische observatie.

De term stamt uit het Grieks: meta (beyond) en physika (natuurkunde). In het Latijn werd het metaphysica, en via het Nederlands verschijnt metafysica en het bijvoeglijk metafysische. De wortels liggen bij Aristoteles, wiens werk Metaphysica de eerste grootschalige behandeling van het zijn als zodanig gaf en pogingen deed tot principes voorbij de zuivere waarneming te bepalen. Door de geschiedenis heen bleef metafysica een kernonderdeel van de filosofie, met ontwikkelingen in de middeleeuwse scholastiek, de moderne rationalistische traditie en hedendaagse debatten over wat er is en hoe het kan worden gekend.

In hedendaags Nederlands gebruik verwijst metafysische aanduiding vaak naar beweringen over de aard van de werkelijkheid die verder gaan dan wat meetbaar is. Sommige tradities zien metafysisch onderzoek als essentieel voor begrip van bestaan; anderen bekritiseren het als speculatief of niet-empirisch. Tegenwoordig kruisen metafysica met subvelden zoals ontologie, filosofie van de geest, kosmologie en meta-ethiek, en blijft het onderwerp van discussies over de grenzen van wetenschappelijke kennis en wat er werkelijk bestaat.