Ikonografie

Ikonografie is de studie en interpretatie van visuele beelden, met name de symboliek, motieven en onderwerpen die in kunst en cultuur terugkeren. Zij onderzoekt wat er afgebeeld wordt en welke betekenissen en relaties daarachter schuilgaan, vaak in relatie tot geloof, mythologie, politiek of sociale rollen. Het vak onderscheidt zich van ikonologie, waarbij de nadruk ligt op interpretatie van beelden in hun historische en maatschappelijke context.

Traditioneel wordt bij ikonografie onderscheid gemaakt tussen het identificeren van onderwerpen en symbolen (ikonomische stap) en het plaatsen van die beelden in bredere betekeningsverbanden (ikonologische stap). In de kunstgeschiedenis zijn invoerende verhandelingen en handboeken, zoals Ripa’s Iconologia, belangrijk geweest voor het systematiseren van motieven en attributen. Een invloedrijke methode werd verder ontwikkeld door Erwin Panofsky, die een drieledig stappenkader voorstond: pre-iconografische beschrijving, iconografische analyse van onderwerpen en iconologische interpretatie in hun historische context.

Toepassingsgebieden van ikonografie zijn onder meer religieuze kunst, mythologie, allegorie en politieke beeldtaal. Veel voorkomende motieven zijn attributen die een onderwerp identificeren, zoals een kruis, een boek of een scepter in religieuze kunst, of allegorische figuren die de deugden, vijnen of historische gebeurtenissen voorstellen. Ook in architectuur, muurschilderingen, literatuur en moderne media zoals film en grafisch ontwerp wordt ikonografie toegepast om betekenissen en verwijzingen bloot te leggen.

hedendaags gebruik: Ikonografie blijft een crucial instrument voor kunsthistorici, conservatoren en onderzoekers die beeldcultuur willen verstaan, vergelijken en interpreteren over tijd en cultuur heen.