Hormoonachtige

Hormoonachtige is een term uit biologie en toxicologie die betrekking heeft op moleculen die qua werking of structuur hormonen nabootsen of hormoonsignalen beïnvloeden. Dergelijke stoffen kunnen endogene hormonen imiteren of hun effecten verstoren door interactie met hormoonreceptoren of met delen van de signaalcascade.

Werking en context: Hormoonachtige stoffen kunnen fungeren als agonisten, die receptoren activeren en zo normale hormoonsignalen in gang zetten, of als antagonisten, die receptorbinding blokkeren. Sommige middelen beïnvloeden ook transport, metabolisme of expressie van target-genen, wat leidt tot uiteenlopende fysiologische reacties. De uitwerking is afhankelijk van dosis, weefsel en organisme.

Voorbeelden: In de dier- en mensengezondheid bestaan hormoonachtige moleculen als analogen van endogene hormonen. In de plantkunde spreken we van fytohormonen, zoals auxine, cytokinine en abscisinezuur, die groei en ontwikkeling reguleren. Daarnaast zijn synthetische hormoonanalogen ontwikkeld voor medische toepassingen, zoals hormoonvervangingstherapie en anticonceptie. Een belangrijke maatschappelijke zorg vormen milieuchemische stoffen met hormoonachtige activiteit, endocriene ontregeling veroorzakende stoffen (EDCs) zoals bisfenol A (BPA) en ftalaten, die bij lage blootstelling effecten op ontwikkeling en reproductie kunnen hebben.

Betekenis en onderzoek: De term het benadrukt een functionele overeenkomst met hormonen, maar de oorsprong en context van hormoonachtige stoffen variëren sterk. Onderzoek richt zich op receptorbinding, signaalroutes en langetermijneffecten op gezondheid en ecosystemen.