Filmgevoeligheid

Filmgevoeligheid is de mate waarin een fotografische film gevoelig is voor licht. Het bepaalt hoe veel licht er nodig is om een beeld te vormen en beïnvloedt de keuze van belichting, sluitertijd en diafragma. In de meeste moderne films wordt de gevoeligheid uitgedrukt als ISO-waarde (voorheen ASA- en DIN-normen). Een lagere ISO, bijvoorbeeld ISO 100, vraagt om meer licht; een hogere ISO, bijvoorbeeld ISO 800 of 3200, is gevoeliger voor licht maar levert doorgaans meer korreligheid en minder fijn detail.

De gevoeligheid hangt samen met de grootte en samenstelling van de zilverhalide korrels in de emulsie. Grotere korrels geven hogere gevoeligheid en sneller beeld, maar ook meer korrel en minder scherpte; fijnkorrelige emulsies hebben lagere ISO en leveren makkelijker scherp detail. De emulsie kan ook spectraal gevoelig zijn: panchromatische films reageren op alle kleuren, orthokromatische films zijn minder gevoelig voor rood, en speciale infraroodfilms reageren op near-IR. Dit bepaalt hoe kleuren en grijstinten worden vastgelegd onder verschillende lichtomstandigheden.

De filmgevoeligheid beïnvloedt ook de belichtingsmarge of latitutie: films met een bredere latitute kunnen onder- en overbelichting iets tolereren, terwijl snelle films vaak een kleinere marge hebben. Bij belichting en ontwikkeling speelt ook de reciprocityafwijking een rol: bij zeer korte of zeer lange belichtingen kan de lineaire relatie tussen licht en beeld afwijken, waardoor correcties nodig kunnen zijn.

In de praktijk kiezen fotografen de filmgevoeligheid op basis van lichtomstandigheden, beweging en gewenste eindresultaat. Hogere ISO-films worden vaak gebruikt bij weinig licht of snelle onderwerpen; lagere ISO-films leveren doorgaans betere kleurreproductie en minder korrel bij voldoende licht. In de digitale tijd wordt ISO ook toegepast op sensoren, maar filmgevoeligheid blijft vooral relevant voor traditionele filmfotografie.