Feitenchecks

Feitenchecks, of factchecks, zijn systematische controles van beweringen die in het publieke debat worden gedaan met als doel de juistheid vast te stellen. Ze richten zich op uitspraken van politici en andere publieke figuren, maar ook op claims in media, slogans en sociale media.

De controle gebeurt aan de hand van betrouwbare bronnen zoals officiële documenten, statistieken, wetten, rapporten en deskundigenadvies. Daarbij wordt gekeken naar de context, de berekeningen en de bronverwijzingen. Het verificatieproces omvat het verzamelen van bewijsmateriaal, het raadplegen van experts en het mogelijk herberekenen van cijfers, gevolgd door een duidelijke beoordeling en een samenvatting van de bevindingen.

Het eindresultaat is meestal een conclusie of verdict, met aanduidingen als waar, deels waar, onwaar of onvoldoende bewijs; vaak wordt ook aangegeven wanneer informatie ambigu is of er sprake is van nuance of controverse. Transparante uitleg en verwijzingen naar bronnen helpen lezers de bevindingen te beoordelen.

Internationaal bestaan er organisaties en platforms voor feitencontrole die zich aan ethische normen en transparante werkwijzen houden. Het International Fact-Checking Network (IFCN) bewaakt richtlijnen; veel nieuwsmedia publiceren eigen feitenchecks en bundelen deze op portals. In Nederland komen dergelijke checks voort uit samenwerking tussen media en onafhankelijke initiatieven, zodat lezers claims beter kunnen beoordelen.

Beperkingen van feitenchecks zijn onder meer afhankelijkheid van beschikbare bronnen, tijdsdruk en de uitdaging om nuance en context volledig vast te leggen. Een feitcheck kan leiden tot correcties, maar kan worden herzien als nieuwe feiten bekend worden. Desondanks dragen feitenchecks bij aan een transparanter debat en aan de bestrijding van misinformatie.