Bruikwaarde

Bruikwaarde is een begrip uit de economische theorie, vooral bekend uit Karl Marx’ critique van de politieke economie. Het verwijst naar de bruikzaamheid van een goed: de mate waarin een product een behoefte bevredigt door zijn concrete eigenschappen en materialiteit. Het is een kwalitatieve eigenschap die niet direct in geld kan worden gemeten.

In Marx’ theorie over goederen heeft ieder goed twee essentiële kanten: bruikwaarde en ruilwaarde (wisselwaarde). De bruikwaarde hangt af van de concrete eigenschappen en functies van het goed en kan alleen worden gerealiseerd wanneer het wordt gebruikt of geconsumeerd. De bruikwaarde is dus intrinsiek aan het product en kan per context verschillen.

Ruilwaarde is de relatie waarmee een goed op de markt in ruil wordt gebracht tegen andere goederen. Deze waarde is een sociale verhouding die voortkomt uit de arbeid die in productie is gestoken en de maatschappelijke organisatie van productie. Volgens Marx bepaalt sociaal noodzakelijke arbeidstijd de waarde, terwijl de bruikwaarde niet direct in geld te vatten is en onafhankelijk kan bestaan van de marktprijs.

In hedendaagse beschouwingen wordt bruikwaarde vaak gezien als het subjectieve nut voor de consument. Het blijft echter een onderscheiden concept van prijs: bruikwaarde geeft weer wat een goed feitelijk kan leveren aan behoefte, terwijl prijs en ruilwaarde afgeleid zijn van marktverhoudingen en productieomstandigheden.