æðakerfið

ÆÐAKERFIÐ er líffærakerfi sem sér um flutning blóðs um líkamann. Það annast næringu- og súrefnisflutning til frumna, skilar koltvísýringi og öðrum úrgangi frá vefjum, og stuðlar að hitastjórnun, vörn gegn sjúkdómum og viðhaldi líffræðilegs jafnvægis.

Kerfið samanstendur af hjarta og æðakerfi. Hjartað er fjögurra gátta vöðvaflokka pumpa sem skiptir sig í gáttir og slegla og lokur tryggja rétt og einangrað flæði blóðs. Út frá hjartanu bera slagæðar blóð til vefja, háræðar vinna í milli vefja og bláæðar flytja blóð aftur til hjartans.

Blóðrásin skiptir málunum í tvö kerfi: lungnasirkulasi (pulmonary) og megin- eða kerfisflæði (systemic). Frá hægri slegli fer blóð út í lungnaslagæðar til lungna, þar losnar CO2 og tekið er upp O2. Súrefnisríkt blóð berst til vinstri gáttar gegnum lungnabláæðar og út í vinstri slegil til ósæðar, sem dreifir því til líkamsvefja. Í vefjum losnar súrefni og næringarefni og CO2 ásamt úrgangi skilað til bláæða, sem endurheimta blóðið í hægri gátt gegnum efri og neðri holæð.

Blóð samanstendur af plasma (blóðvökvi), rauðkornum (rauð korn/erythrocytes), hvítkornum (hvítkorn/leucytes) og blóðflögum (thrombocytes). Plasma flytur hormón, næringarefni og leysir uppar frumuhvöt, rauðkorn bera súrefni, hvítkorn verja gegn sýkingum og blóðflögur taka þátt í storknun.

Helstu heilsufarsvandamál tengd æðakerfinu eru háþrýstingur, æðasjúkdómar og kransæðasjúkdómar, sem hafa áhrif á flæði blóðs og starfsemi hjarta. Stöðug lífshætt um áhrifarík hreyfing, hollt mataræði og forvarnir eru talin hafa jákvæð áhrif á kerfið.