teleskoope

Een telescoop is een optisch instrument dat licht opvangt en een vergroot beeld levert van verre objecten. Er bestaan verschillende typen, maar de meeste telescoopmodellen vallen onder twee hoofdgroepen: lenzen (refractors) en spiegels (reflectors). Er zijn ook combinaties zoals catadioptrische telescopen. Het doel is om details te zien die met het blote oog onopgemerkt blijven.

De werking is gebaseerd op verzamelen van licht en het vormen van een beeld. Een objectief of primaire spiegel vangt licht op en vormt een beeld dat via een oculair of tweede spiegel wordt vergroot. De vergroting hangt af van de verhouding tussen de brandpuntsafstanden van objectief en oculair. Belangrijke eigenschappen zijn de lichtopbrengst en de resolutie; de openingsdiameter (aperture) bepaalt hoeveel licht er wordt verzameld en daarmee de scherpte van details.

Historisch gezien ontstond de telescoop in de vroege 17e eeuw in Nederland. In 1608 verschijnt de eerste werkende verklaring van Hans Lippershey, en mogelijk wordt dit idee door andere ambachtslieden verder ontwikkeld. Galileo Galilei toonde rond 1610 aan wat met een telescoop bereikt kon worden en gebruikte het instrument voor astronomische waarnemingen. In 1668 bouwde Isaac Newton de eerste praktische spiegelreflex-telescoop. Sindsdien zijn ontwerp en technologie voortdurend verfijnd, onder meer met betere monturen, coatings en later spectrographie en detectoren.

Moderne telescopen omvatten grootschalige aardobservatoria (zoals de Very Large Telescope en Keck) en ruimte-telescopen (zoals Hubble en James Webb). Naast optische telescopen bestaan radiotelescopen die radiogolven verzamelen, en interferometrie-combinaties die hogere resolutie mogelijk maken. Technologieën zoals adaptieve optiek helpen atmosferische vertekening te verminderen.

Belangrijke termen zijn objectief/brandpuntsafstand, oculair, vergroting, aperture en brandpuntsafstand. Een hogere aperture levert doorgaans betere lichtopbrengst en resolutie, maar vergroting is afhankelijk van het gekozen oculaire. Telescopen worden vooral gebruikt voor astronomie, navigatie en wetenschappelijke onderzoek. De keuze hangt af van doel, locatie en budget.