selectiviteitsprofielen

Selectiviteitsprofielen beschrijven het patroon van activiteit of voorkeur van een chemische stof over een reeks mogelijke doelwitten, reacties of omstandigheden. Ze geven inzicht in hoe gericht een verbinding is en waar zij mogelijk on-target en off-target effecten vertoont. Het profiel kan verschillende dimensies omvatten, zoals receptor- of enzymselectiviteit, chemische reactiviteit of katalytische voorkeur.

In farmacologie en medicijnontwikkeling wordt een selectiviteitsprofiel vaak verkregen door een stof te testen tegen panels van biologische targets (bijv. receptoren, enzymen, transporters). Daarbij worden on-target potentie en off-target interacties vastgesteld. Belangrijke meetwaarden zijn IC50, Ki of EC50 per target, en de selectiviteitsindex (SI), meestal uitgedrukt als de verhouding tussen off-target en on-target potentie. Een bredere selectiviteitsvenster en duidelijke afbakening tussen gewenste en ongewenste interacties dragen bij aan een betere therapeutische index en minder bijwerkingen. Visualisaties zoals heatmaps of radarplott worden soms gebruikt om profielen te vergelijken.

In de chemie en katalyse verwijst een selectiviteitsprofiel naar chemische selectiviteit: chemoselectiviteit, regioselectiviteit en vaak enantioselectiviteit. Dit wordt bepaald door productverhoudingen, regio’s van reactie of enantiomerie-excess (ee). Zulke profielen sturen de keuze van reagentia, katalysatoren en reaction conditions en helpen bij het optimaliseren van rendement en zuiverheid.

Een belangrijke beperking is dat profielen sterk afhankelijk zijn van de gekozen targetpanels, assaycondities en het model (in vitro versus in vivo). Daarom moeten extrapolaties voorzichtig worden geïnterpreteerd en altijd worden gevalideerd in relevante systemen.