risicoverhoudingen

Risicoverhoudingen is een verzamelterm voor statistische maatstaven die de verhouding van risico’s op een gebeurtenis tussen twee of meer groepen aangeven. Ze worden veel gebruikt in epidemiologie en klinisch onderzoek om de sterkte van associaties of effecten van een behandeling, blootstelling of factor te beoordelen. De bekendste maatstaven zijn relatieve risico’s (relative risk), odds ratio’s en hazard ratios.

Een relatief risico (RR) berekent de verhouding tussen het incidentierisico van een gebeurtenis in een blootgestelde groep en dat in een controlegroep. Formeel: RR = incidensie in blootstelling gedeeld door incidensie in niet-blootstelling. Een RR groter dan 1 wijst op een verhoogd risico in de blootgestelde groep, een RR kleiner dan 1 op een verlaagd risico, en een RR gelijk aan 1 op geen verschil. De odds ratio (OR) vergelijkt de verhouding van de kansen op de gebeurtenis tussen twee groepen, vaak gebruikt in case-control studies. Een hazard ratio is een risicoverhouding met aandacht voor tijd tot de gebeurtenis, zoals in survival-analyses.

Bij toepassingen worden risicoverhoudingen gebruikt om interventies te evalueren, risico’s te communiceren en in meta-analyses samengevatten. Ze moeten altijd worden geïnterpreteerd in de context van de studieopzet, het follow-upstermijn en mogelijke confounding.

Beperkingen zijn onder andere afhankelijkheid van de absolute risico’s, mogelijke bias en confounding factoren. Een significant gevonden risicoverhouding vertelt niet vanzelf hoe groot het absolute verschil is; daarom worden vaak ook absolute risico’s en risico-verschillen gerapporteerd.