retrogradatie

Retrogradatie is een term die in verschillende vakgebieden voorkomt en meestal wijst op een omkering of achterwaartse volgorde. In de astronomie beschrijft retrograde beweging de schijnbare achterwaartse beweging van een planeet aan de hemel ten opzichte van de achtergrondsterren. De planeet lijkt tijdelijk terug te bewegen terwijl de aarde hun voorbijgaat; dit is een gevolg van de relatieve bewegingen en geen echte omkering van de planeet zelf.

Voor buitenplaneten (Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus) is de retrogradefase doorgaans enkele weken tot maanden. Bij binnenplaneten (Mercurius en Venus) is de retrograde korter en vindt hij plaats nabij de conjunctie met de zon. In het algemeen is retrograde beweging een waarnemingsverschijnsel van de aardse observator; de planeten blijven in hun ware heliocentrische banen bewegen.

Historisch speelde retrogradatie een rol in het oude geocentrische wereldbeeld om afwijkingen te verklaren; met het heliocentrische model werd het verschijnsel verklaard zonder epicycli.

Naast astronomie komt de term retrogradatie ook voor in de muziek, waar retrograde (retrogradatie) verwijst naar het terugdraaien van de volgorde van tonen in een toonreeks, een techniek die onder meer in twaalftoonmuziek wordt toegepast.