radioaktywnoci

Radioaktywność to zjawisko emisji cząstek i promieniowania elektromagnetycznego przez jądra atomowe niestabilne. Energia wydzielana w ten sposób może jonizować materię i wpływać na środowisko oraz organizmy, zwłaszcza przy dłuższej ekspozycji lub wysokich dawkach.

Główne rodzaje promieniowania jonizującego to promieniowanie alfa, beta i gamma. Promieniowanie alfa składa się z ciężkich jąder helu i ma bardzo małą penetrację; zatrzymuje je zwykle kartka papieru. Promieniowanie beta to cząstki beta (elektrony lub pozytony) o większym zasięgu w materiale. Promieniowanie gamma to fotony wysokiej energii, bardzo penetrujące, wymagające grubych osłon z ołowiu lub betonu.

Źródła naturalne obejmują pierwiastki promieniotwórcze występujące w skorupie ziemi (uran, tor, radon) oraz promieniowanie kosmiczne. Źródła sztuczne powstają w reaktorach jądrowych, przy produkcji izotopów medycznych, w badaniach naukowych oraz w wyniku testów detonacji jądrowych.

Pomiar i jednostki: aktywność wyraża się w becquerlach (1 s^-1). Dawkę pochłoniętą mierzy się w grayach (Gy), dawkę efektywną w sievertach (Sv). Rozpad opisuje równanie N(t) = N0 e^{-λ t}, a okres półtrwania T1/2 = ln 2 / λ.

Zastosowania obejmują medycynę (diagnostyka obrazowa i radioterapia), datowanie radiometryczne (np. węgla-14), przemysł (kontrola radiograficzna, znakowanie śladów). Bezpieczeństwo radiacyjne opiera się na ograniczaniu dawki, osłonie, ograniczaniu czasu narażenia i zachowaniu dystansu.

Historia radioaktywności zaczęła się od odkrycia przez Antoine'a-Henri Becquerela w 1896 r.; później badania Marii i Pierre’a Curie poszerzyły wiedzę o zjawisku i jego zastosowaniach.