pierwiastki

Pierwiastki chemiczne, zwane także pierwiastkami, są podstawowymi substancjami chemicznymi, które nie mogą być rozłożone na prostsze substancje za pomocą zwykłych reakcji chemicznych. Każdy pierwiastek ma określoną liczbę protonów w jądrze, zwaną liczbą atomową (Z); atomy danego pierwiastka mają identyczne właściwości chemiczne. W skład atomu wchodzą protony i neutrony w jądrem oraz elektrony krążące wokół niego; konfiguracja elektronowa determinuje większość właściwości chemicznych.

Obecnie poznano 118 pierwiastków. Około 92 z nich występują naturalnie, reszta została sztucznie wyprodukowana w laboratoriach lub reaktorach. Pierwiastki są uporządkowane w układzie okresowym według rosnącej liczby atomowej; dzielą się na metale, niemetale i półmetale oraz na charakterystyczne rodziny, takie jak litowce, halogeny i gazy szlachetne. Właściwości chemiczne i fizyczne zmieniają się wzdłuż okresów i grup, co umożliwia przewidywanie zachowania pierwiastków w związkach chemicznych.

Pierwiastki mogą tworzyć związki chemiczne poprzez wiązania jonowe, kowalencyjne i metaliczne. Istnieją również izotopy danego pierwiastka — różne odmiany jądra z różną liczbą neutronów — co wpływa na masę atomową i stabilność. Niektóre pierwiastki są niezbędne dla życia w określonych ilościach (np. węgiel, wodór, tlen, azot, fosfor, siarka); inne mają znaczenie biologiczne w śladowych ilościach lub są toksyczne.

Nazwy i symbole pierwiastków ustala IUPAC. Symbole mają jedną lub dwie litery, z których pierwsza jest wielka. Najnowsze pierwiastki to sztuczne elementy wyprodukowane w reaktorach i przyśpieszaczach cząstek; ich odkrycie często upamiętnia miejsca odkrycia lub ludzi.