oriënteringsbewust

Oriënteringsbewust is een term uit het Nederlands die verwijst naar het vermogen om bewust te zijn van hoe men zich oriënteert ten opzichte van een omgeving, doel of taak. Het omvat zowel ruimtelijke oriëntatie als situationeel bewustzijn: het inschatten van eigen positie, richting en tempo, en het tijdig herkennen van veranderingen in de omgeving die invloed hebben op handelen.

De kern van oriënteringsbewust omvat drie componenten. First, ruimtelijk bewustzijn: inzicht in waar men zich bevindt en welke route men volgt. Second, situationeel bewustzijn: het vermogen om relevante opmerkelijke wijzigingen te herkennen en te interpreteren hoe die wijzigingen de koers of handeling beïnvloeden. Third, adaptive metacognition: het plannen, monitoren en bijsturen van acties op basis van feedback uit de omgeving en de doelstelling.

Toepassingsgebieden zijn onder meer onderwijs en veiligheidstraining, sport en arbeidsprocessen. In het onderwijs kan oriënteringsbewust helpen bij routes in gebouwen, kaartlezen en verkenningstaken. In veiligheid en evacuatie is het cruciaal voor het correct volgen van procedures onder veranderende omstandigheden. Het concept is verwant aan situational awareness, ruimtelijk inzicht en executieve functies, en kan worden beïnvloed door culturele factoren en ervaring.

Ontwikkeling en evaluatie verlopen meestal via praktische taken zoals routeplanning, detour-oefeningen en realistische simulaties. Kritische kanttekening is dat meting van oriënteringsbewust alom variatie kent en gevoelig is voor context en interpretatie. Desondanks wordt het als nuttig beschouwd voor zowel leerdoelen als veiligheidsbewuste praktijken.