onkogenlerin

Onkogenler, kansere yol açma potansiyeline sahip olan genlerdir. Normalde hücre büyümesini ve farklılaşmasını düzenleyen proto-onkogenler, mutasyonlar, gen amplifikasyonu veya kromozomal translokasyonlar sonucunda onkogene dönüşebilir. Bu dönüşüm, hücrelerin kontrolsüz çoğalmasına yol açar ve tümör gelişimini tetikleyebilir. Onkogenler çoğunlukla baskın mutasyonlar olarak hareket eder; tek bir etkin mutasyon bile kanserin başlamasına neden olabilir. Tümör baskılayıcı genler ise genellikle iki alleli kaybı veya inaktivasyonu gerekir.

Aktivasyon mekanizmaları çeşitlidir: nokta mutasyonları ile proteinin sürekli çalışır hâle gelmesi, gen amplifikasyonu ile ifadenin artması, translokasyonlar sonucunda füzyon genlerinin oluşması ve aşırı ifade. Viral enfeksiyonlar da bazı durumlarda onkogenezi tetikleyebilir.

Klasifikasyonları arasında büyüme faktörü ligleri ve reseptörleri (ör. ERBB2/HER2), sinyal iletim yollarının komponentleri (RAS/RAF/MEK/ERK, PI3K/AKT) ve transkripsiyon faktörleri (MYC ailesi) bulunur. En tanınmış örnekler arasında KRAS, BRAF mutasyonları; BCR-ABL1 füzyonu; ERBB2/HER2 amplifikasyonu; EGFR mutasyonları yer alır. Bu onkogenler, hedefe yönelik tedavilerin geliştirilmesinde ana odaklardır. Örneğin imatinib BCR-ABL için kronik miyeloid lösemi; trastuzumab HER2 için meme kanseri; vemurafenib BRAF V600E için bazı melanomlar ve kolorektal kanserlerinde kullanılır.

Araştırmalar onkogene bağımlılığını ve direnç mekanizmalarını aydınlatmaya devam ediyor. Onkogenler, kanserin temel sürücülerinden biridir ve kişiselleştirilmiş tedavilerin temelini oluşturur.