onkogenler

Onkogenler, normal hücresel genler olan proto-onkogenlerin mutasyonlar veya aşırı ifadeyle aktive olması sonucu ortaya çıkan genlerdir. Proto-onkogenler, hücre büyümesi, bölünmesi ve hayatta kalmayı düzenleyen temel görevler üstlenir; ancak bu genlerde meydana gelen kazanılmış işlev değişiklikleri, hücrelerin kontrolsüz çoğalmasına yol açabilir. Onkogenler çoğunlukla baskın etkilidir; tek bir mutasyon veya ifade artışı bile kanser gelişimini tetikleyebilir.

Onkogenlerin aktivasyonu çeşitli mekanizmalarla gerçekleşir: nokta mutasyonları (ör. RAS ailesi), gen amplifikasyonu ve dolayısıyla aşırı ifade (ör. MYC); kromozomal translokasyonlar sonucunda füzyon genleri oluşması (ör. BCR-ABL, EML4-ALK) veya enhancerlerin konum değiştirmesiyle ifadenin yükselmesi. Bu değişiklikler, hücre içindeki MAPK/ERK, PI3K/AKT ve diğer büyüme yolaklarını sürekli uyarır.

Önemli onkogenler arasında RAS (HRAS, KRAS, NRAS), BRAF, MYC, ERBB2/HER2, ABL, RET ve ALK bulunur. Bu genler, kanserlerde çoğu zaman proliferasyon ve hayatta kalma sinyallerinin sürekli olarak iletilmesine neden olur. Onkogenlerin etkileri, genetik değişikliklerin tipine bağlı olarak farklı yollarla gerçekleşir.

Klinik açıdan onkogenler hedeflenebilir mutasyonlar olarak önem taşır. Hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapi gelişmiştir; örnekler arasında BCR-ABL için imatinib, HER2 için trastuzumab veya lapatinib, EGFR için gefitinib ve BRAF için vemurafenib bulunur. Direnç gelişimi sık olsa da onkogen hedefleri kanser tedavisinde kilit rol oynamaya devam eder.