Protoonkogenler

Protoonkogenler, normal hücresel genlerdir ve hücre büyümesi, farklılaşması ve çoğalması gibi temel süreçlerin düzenlenmesinde görev alırlar. Bu genler kontrollü biçimde ifade edilir ve hücresel gelişimi sağlar. Ancak belirli bir mutasyon, aşırı ifade veya regülasyon bozulması durumunda onkogene dönüşerek kanser gelişimine katkıda bulunabilirler.

Bir protoonkogene onkogene dönüşümü genellikle tek bir olayla olur. Nokta mutasyonları, gen amplifikasyonu, translokasyonlarla füzyon proteinlerinin oluşması veya promoter/regülatör değişiklikleri gibi mekanizmalar buna yol açabilir. Böyle değişiklikler, proteinin aktivitesini artırır veya hücre içi sinyal yollarını aşırı uyarır; bunlar çoğu durumda baskın (dominant) etkilidir ve hücre davranışını kontrolsüz hâle getirir.

En iyi bilinen protoonkogenler arasında RAS ailesi (KRAS, HRAS, NRAS) ve MYC ailesi (c-MYC) yer alır. Ayrıca EGFR/ERBB reseptör ailesi, BRAF, FGFR, PDGFR ve JAK aileleri gibi çeşitli protoonkogenler de önemli rol oynar. Translokasyonlar veya amplifikasyonlar ile füzyon proteinleri veya aşırı ifade oluşarak onkogenik etki gösterebilirler; örneğin BCR-ABL gibi füzyon onkogenleri bu kategoriye girer.

Klinik açıdan protoonkogenler, kanser tedavilerinin hedefleri olarak önemli rol oynar. Hedefe yönelik tedaviler EGFR, BRAF veya ALK gibi durumlarda kullanılır. Protoonkogenler genelde tek bir mutasyonla dominan bir etki gösterir; tümör suppressor genlerinin gerektirdiği iki olgulu (two-hit) modele bağlı değildir.