protoonkogenlerin

Protoonkogenler, normal hücrelerde bulunan ve hücre büyümesi, bölünmesi ve farklılaşmasıyla ilgili sinyal iletiminde görev yapan genlerdir. Bu genlerin ürünleri, hücrenin güvenli ve düzenli şekilde çoğalmasını sağlayan kontrollü regülasyonlar içinde çalışır. Protoonkogenler, büyüme faktörleri, büyüme faktörü reseptörleri, sinyal iletimini taşıyan moleküller (örneğin Ras ailesi), mitojen yolaklarını düzenleyen transkripsiyon faktörleri (örneğin MYC ailesi) ve hücre siklusunu kontrol eden proteinler gibi çeşitli sınıflara ayrılır.

Normal koşullarda protoonkogenler hücre davranışını yasa dışı olmayan hızlarda yöneten, hücresel büyüme ve farklılaşmayı gerektiğinde tetikleyen genlerdir. Ancak mutasyonlar, gen amplifikasyonu, kromozomal translokasyonlar veya regülasyon bozuklukları bu genleri onkogenlere dönüştürebilir. Böyle durumlarda, hücre büyüme sinyalleri sürekli aktive olur ve kontrolsüz çoğalma gelişir. Translokasyonlar bazen fonksiyonel füzyon proteinleri oluşturarak yeni ve sürekli aktivasyon sağlayabilir; bazı viral enfeksiyonlar da dolaylı yoldan protoonkogenlerin aktivasyonuna katkıda bulunabilir.

Örnekler arasında Ras ailesi (KRAS, NRAS, HRAS) mutasyonları sık görülen onkogen sürücüleri; ERBB2/HER2 reseptör tirozin kinazı meme kanserinde amplifikasyonla aktiftir; MYC genleri (c-MYC, N-MYC, L-MYC) güçlü transkripsiyon faktörleridir ve overekspresyon veya translokasyonlarla kansere yol açabilir. BCR-ABL translokasyonu gibi füzyon proteinleri ise kronik miyelojenöz lösemi (CML) gibi kan kanserlerinde önemli rol oynar.

Klinik açıdan protoonkogenlerin aktifleştirilmesi, hedefe yönelik tedavilerin geliştirilmesine yol açmıştır. Örneğin imatinib BCR-ABL için, trastuzumab HER2 için kullanılır ve belirli kanserlerde tedaviye yanıtları artırır. Bu genler, kanser biyolojisini anlamada temel unsurlardan biridir.