transkripsiyon

Transkripsiyon, sözlü ifadeyi yazılı ya da sembolik olarak kaydetme sürecidir. Bu terim, dilbilim ve biyoloji gibi farklı alanlarda kullanılır. Dilbilimde transkripsiyon, konuşulan seslerin yazıya ya da belirli bir simge sistemine dönüştürülmesini ifade eder; biyolojide ise DNA'dan RNA'ya gen ifadesinin temel adımıdır. Transkripsiyon, çeviriyle karıştırılmamalıdır; çeviri bir dilin anlamını başka bir dile aktarırken, transkripsiyon ses veya genetik bilginin yazıya alınmasıdır.

Dilbilimsel transkripsiyon türleri arasında fonetik transkripsiyon ve fonemik transkripsiyon bulunur. Fonetik transkripsiyon, konuşulan sesleri en ince ayrıntısına kadar gösterir ve çoğunlukla [,] veya [ ] benzeri işaretlerle yazılır; fonemik transkripsiyon ise yalnızca anlamlı ses birimlerini gösterir ve / / ile yazılır. Uluslararası Fonetik Birliği tarafından belirlenen Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) en yaygın standarttır. Ayrıca bilgisayar odaklı sistemler için SAMPA gibi alternatifler de kullanılır. Örneğin, Türkçe bir kelimenin fonemik transkripsiyonu /kalem/ olabilir; fonetik formu [kaˈlem] olarak gösterilebilir.

Biolojide transkripsiyon, hücre çekirdeğinde DNA'dan RNA'ya bilgi yazdırma sürecidir. RNA polimeraz enzimi şablon DNA zincirini kullanır ve RNA molekülünün oluşumunu başlatır; başlatma, uzama ve sonlandırma gibi aşamalar içerir. Gen ifadesini düzenleyen faktörler hangi genlerin ne zaman transkribe edileceğini belirler. Üretilen RNA, protein sentezi için ya da diğer işlevler için kullanılır. Transkripsiyon ayrıca dilbilim çalışmaları, sözlük yapımı ve otomatik konuşma tanıma gibi alanlarda temel bir adımdır; IPA gibi standartlar, tutarlılık sağlar.