nieosobowe

Nieosobowe to pojęcie z zakresu gramatyki języka polskiego, będące przymiotnikiem opisującym formy i konstrukcje, które nie wyrażają osoby gramatycznej ani nie wskazują wykonawcy czynności. Termin ten bywa używany w odniesieniu do czasowników nieosobowych oraz do zdań nieosobowych, a także ogólnie do form bezosobowych.

Czasowniki nieosobowe to te, które w pewnych konstrukcjach nie odmieniane są przez osobę. Najczęściej pojawiają się w bezosobowych konstrukcjach predykatowych, gdzie czynność nie jest przypisana konkretnej osobie. W polszczyźnie przykłady takich form to słowa takich jak można, trzeba, wystarczy, które występują bez określania podmiotu: Można to zrobić. Trzeba pamiętać o tym. Wystarczy chwila.

Zdania nieosobowe to z kolei konstrukcje, w których nie występuje wyraźny podmiot wykonawczy lub gdy czynność ma charakter generalny. Używa się ich często w instrukcjach, opisach procedur czy w formalnym stylu, gdzie najważniejsza jest treść czynności, a nie jej wykonawca. Przykłady: Można użyć tego narzędzia. Należy naciskać guzik, gdy lampka się zapali. W takich zdaniach forma bezosobowa przekazuje komunikat w sposób ogólny lub obowiązujący.

Termin nieosobowe bywa także używany w gramatyce porównawczej i w opisie funkcji językowych, aby odróżnić formy bezosobowe od tych odnoszących się do określonych osób. W praktyce pojęcie to występuje głównie w literaturze opisowej i podręcznikach gramatyki.