niedostosowanie

Niedostosowanie, w psychologii i pedagogice również określane jako inadaptacja, to niezdolność do efektywnego dopasowania się jednostki do wymagań otoczenia społecznego, edukacyjnego lub zawodowego. Pojęcie odnosi się do wzorców zachowań i funkcjonowania, które prowadzą do uporczywych trudności w utrzymaniu satysfakcjonujących relacji, nauki lub pracy. Nie jest to samodzielna diagnoza, lecz opis problemów adaptacyjnych, mogących występować w różnych obszarach życia.

Przyczyny niedostosowania są wieloczynnikowe: czynniki indywidualne (trudności w regulowaniu emocji, deficyty wykonawcze, zaburzenia rozwojowe), problemy zdrowia psychicznego (lęk, depresja, zaburzenia uwagi), a także czynniki środowiskowe (niestabilność rodziny, traumy, ubóstwo, negatywne wpływy rówieśnicze) oraz ograniczenia edukacyjne. Skutki obejmują trudności w nauce, problemy w kontaktach rówieśniczych, ryzyko wycofania społecznego, agresję lub przestępczość w niektórych przypadkach.

Ocena niedostosowania opiera się na funkcjonowaniu w kluczowych obszarach życia, wywiadzie klinicznym, obserwacji i czasem standaryzowanych skalach. Leczenie i wsparcie zwykle obejmują interwencje z zakresu terapii rodzinnej, terapii behawioralnej, wsparcie edukacyjne, terapie ukierunkowane na problemy emocjonalne i umiejętności społeczne, a także leczenie ewentualnie występujących zaburzeń podstawowych. Wczesna pomoc zwiększa szanse na poprawę funkcjonowania i ogranicza długoterminowe negatywne skutki.