ubóstwo

Ubóstwo to stan skrajnego lub poważnego niedostatku zasobów materialnych i innych możliwości, które utrudniają zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, takich jak jedzenie, mieszkanie, opieka zdrowotna czy edukacja. Może być rozumiane zarówno absolutnie, jak i relatywnie.

Etymologia. Słowo ubóstwo pochodzi od przymiotnika ubogi, z dodaniem sufiksu -ostwo; w języku polskim odnosi się do trwałego niedostatku i ograniczeń wynikających z niego.

W praktyce wyróżnia się ubóstwo absolutne (brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb, często mierzony stałym progiem dochodowym) oraz ubóstwo względne (bycie poniżej określonego poziomu dochodu w społeczeństwie, np. 50% mediany). Coraz częściej używa się ubóstwa wielowymiarowego (MPI), które łączy niedostatki w zdrowiu, edukacji, standardzie życia i dostępie do usług.

Najważniejsze wskaźniki to odsetek ubogich, ryzyko ubóstwa, współczynnik Gini, a także miary dochodu i ubóstwa dzieci. Główne przyczyny ubóstwa to niski lub niestabilny dochód, bezrobocie i ograniczony dostęp do edukacji, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa oraz usług publicznych. Czynniki ryzyka to konflikty, klęski żywiołowe i skutki zmian klimatu. Skutki ubóstwa obejmują pogorszenie zdrowia, ograniczenia edukacyjne, wykluczenie społeczne oraz utrwalanie nierówności między pokoleniami.

Polityka i odpowiedzi. Skuteczne działanie obejmuje systemy zabezpieczeń socjalnych, zasiłki, minimalną płacę, dostęp do taniego mieszkalnictwa, bezpłatną opiekę zdrowotną i edukację, a także instrumenty podatkowe. Debaty publiczne obejmują również koncepcję dochodu podstawowego i ukierunkowanych programów.

Globalny kontekst. Ubóstwo jest jednym z kluczowych celów zrównoważonego rozwoju (SDG), które dążą do zakończenia skrajnego ubóstwa do 2030 roku. Monitorowanie prowadzą organizacje takie jak Bank Światowy i OECD; w Unii Europejskiej stosuje się miary ubóstwa relatywnego i ubóstwa wielowymiarowego.