mogelijkheidsbegrip

Het mogelijkheidsbegrip verwijst naar de manier waarop men de mogelijkheid van gebeurtenissen, toestanden of proposities denkt te begrijpen en te beoordelen. In de filosofie en logica wordt het gebruikt om te onderscheiden wat misschien het geval kan zijn, wat noodzakelijk waar is en wat helemaal onmogelijk is. Het begrip speelt een centrale rol in metafysica, epistemologie en semantiek, en vormt de basis van modaliteit: hoe we zaakjes als mogelijk, noodzakelijk of onmogelijk beschrijven.

Er bestaan verschillende vormen van mogelijkheid. Logische mogelijkheid houdt in wat zonder tegenspraak binnen de logica kan gelden. Metafysische mogelijkheid betreft wat in een bredere, niet-logische zin mogelijk is, bijvoorbeeld of een gegeven object of eigenschap überhaupt kan bestaan. Fysieke of contingencyele mogelijkheden hangen samen met de wetenschappelijke beschrijving van de wereld. Epistemische mogelijkheid verwijst naar wat iemand als mogelijk beschouwt op basis van beschikbare kennis en bewijs.

Historisch heeft het mogelijkheidsbegrip zich ontwikkeld van Aristoteles’ potentie naar de moderne modaliteit in logica en filosofie. In de twintigste eeuw werden possible worlds een dominante manier om modaliteit te modelleren, met sleutelbijdragen van Kripke, Lewis en anderen. Een propositioneel oordeel kan dan worden begrepen als mogelijk waar in een of meer mogelijke werelden. Dit leidt tot onderscheid tussen de logische, de fysieke en de epistemische mogelijkheid en verklaart hoe taal en redeneren werken met wat wel of niet kan zijn.

Het mogelijkheidsbegrip blijft onderwerp van debat, onder meer over de interpretatie van mogelijke werelden, de relatie tussen logische en metafysische mogelijkheden en de relevantie voor kennis en besluitvorming.