metapopulatie

Een metapopulatie is een groep lokaal voorkomende populaties van dezelfde soort die verspreid voorkomen over een landschap en met elkaar in contact staan via dispersie. De patches vormen samen een samenhangende meta-populatie: sommige patches zijn bezet, andere leeg. De overleving van de soort hangt af van zowel lokale populatieprocessen als van de ruimtelijke structuur van het gebied. Een kernidee is dat populaties continu kunnen ontstaan (kolonisatie) en verdwijnen (uitsterving) door migratie tussen patches.

In het klassieke Levins-model wordt de toestand van de metapopulatie beschreven door de proportie bezette patches P. De dynamiek wordt vaak samengevat met dP/dt = c P (1 - P) - e P, waarbij c de kolonisatiekans is en e de uitstervingskans. Bij c > e treedt er een stabiel evenwicht op waarbij P* = 1 - e/c.

Een uitgebreidere aanpak is Hanski’s incidence-function model, dat rekening houdt met patchkenmerken zoals grootte en isolatie en met het rescue-effect: nabijgelegen bezette patches kunnen uitsterving in aangetaste patches helpen voorkomen. In de praktijk beïnvloeden patchgrootte, onderlinge afstand en matrixkwaliteit de kansen op kolonisatie en uitsterving.

Beleid en beheer: metapopulatiekenmerken zijn relevant voor natuurbescherming en landschapsplanning. Fragmentatie kan leiden tot hogere uitstervingsrisico’s en minder connectiviteit. Behoud van sleutelpatches, aanleg en onderhoud van dispersieroutes en verbeteringen aan de matrix tussen patches kunnen kolonisatiebevorderend werken en de regionale stabiliteit van de soort vergroten.