koudeperioden

Koudeperioden zijn perioden waarin de gemiddelde temperatuur lager ligt dan het langetermijngemiddelde. In de klimaatgeschiedenis verwijst de term vaak naar glaciale fasen van het Pleistoceen, maar kan ook regionale koelere fases omvatten die niet wereldwijd overal even sterk zijn. Ze kunnen lange duur hebben en worden vaak afgewisseld met warmere interglaciale perioden.

Binnen koudeperioden worden vaak glaciale perioden onderscheiden—langdurige koudere fasen waarin grote delen van de aarde bedekt waren met ijs—en kortere stadia daarin. Voorbeelden zijn het Laatste Glaciale Maximum (LGM), ongeveer 26.500 jaar geleden, en de latere perioden waarin de gletsjers terugtrokken. In de historische tijd wordt soms gesproken van een Kleine IJstijd (ongeveer 14e tot 19e eeuw), een periode met algemeen lagere temperaturen in veel delen van de wereld. Een gerelateerd fenomeen is het Maunder Minimum (1645–1715), een periode van vooral lage zonnevlekkenactiviteit die samenhing met koelere omstandigheden in Europa.

Oorzaken van koudeperioden zijn meervoudig en complex. De belangrijkste drijfveren omvatten variaties in de aardbaan rond de zon (Milankovitch-variaties) die de hoeveelheid zonnestraling beïnvloeden, veranderingen in de atmosferische en oceaan-ankeren zoals broeikasgasconcentraties en oceaancirculatie, en incidentele factoren zoals vulkanische uitbarstingen die kortdurend temperatuur kunnen verlagen. Ook regionale factoren zoals veranderende land- of zeestromen spelen een rol.

Koudeperioden worden onderzocht aan de hand van proxies zoals ijskernen, zeesedimenten, boomringen, pollen en speleotheen. Deze data helpen reconstructies te maken van temperatuur, neerslag en klimaatvariabiliteit over duizenden tot miljoenen jaren. De gevolgen voor ecosystemen en samenlevingen kunnen aanzienlijk zijn, met verschuivingen in biomen, landbouwopbrengsten en bevolkingspatronen.