geðsjúkdómar

Geðsjúkdómar eru víðtæk röskun sem hafa áhrif á hugsun, tilfinningar, hegðun eða sambönd og geta valdið verulegri röskun á daglegu lífi. Þeir eru almennt flokkuð samkvæmt alþjóðlegum kerfum eins og ICD-11 og DSM-5 og greind með samtals- og sálfræðilegum matsröppum að teknu tilliti til einkenna, varanleika og alvarleika.

Geðsjúkdómar skiptast í marga meginflokka. Dæmi eru geðlægðarsjúkdómar (t.d. langvarandi þunglyndi), geðhvarfasýki, kvíðaröskanir (t.d. almenn kvíði og sálrænt áfallaröskun), geðklofi og ýmsar tauga- eða framkallandi-raskanir, ásamt áfengis- og vímuefnavandamálum og átröskunum. Á sama tíma geta einstaklingar upplevt fleiri en einn geðröskun samtímis, sem gerir greiningu og meðferð flókna.

Orsakir geðsjúkdóma eru flóknar og samverkandi; erfðir, líffræðilegar breytur, taugakerfisforsendur, reynsla og streita, sem og félagslegar aðstæður og stuðningsnet. Áhætta getur aukist við langvarandi streitu, erfiðar lífsaðstæður og fjölskyldusögu.

Greining byggist á fullnægjandi sögu, klínískri skoðun og notkun matsraka til að útiloka líffærislegar orsakir. Meðferð er venjulega samhæfð og þrístæð: sálfræðimeðferð (t.d. hugsunar- og atferlismeðferð), lyfjameðferð eftir þörf (líka lyf sem stuðla að einkennaeftirliti), og félagsleg og átaksverkefni sem stuðningur og endurhæfing. Mikilvægt er aðstoð og forvarnir til að draga úr stimplun og auka aðgengi að hjálp, með markmið að bæta lífsgæði og sögu.