geðsjúkdóma

Geðsjúkdómar (geðraskanir) eru hópur röskana sem hafa áhrif á tilfinningar, hugsun, atferli og félagsleg tengsl. Einkenni og faraldur eru misjafnir milli einstaklinga og geta truflað daglegt líf, vinnu, skóla og samband við aðra. Geðsjúkdómar eru greindir og flokkaðir samkvæmt kerfum eins og ICD-11 eða DSM-5-TR, sem byggja á einkennum og sjúkdómsferli og hjálpa til við greiningu og meðferð. Algengar tegundir eru lyndisraskanir (t.d. þunglyndi og geðhvarfasýki), kvíðaraskanir (álags- og kvíðatruflanir, félagsfælni), geðrofssjúkdómar (geðklofi og tengdar röskanir), þroska- og hegðunarraskanir (t.d. einhverfu og athygli-ofvirknar röskun, ADHD), áráttu- og tengdar raskanir, matar- og næringarraskanir, vímuefna- og fíkniraskanir og persónuleikaraskanir. Flokkunin endurspeglar einkennin og hjálpar við meðferð og rannsóknir.

Orsakir geðsjúkdóma eru oft samverkandi og fela í sér erfðir, líffræðilega þætti, umhverfisáhrif og lífsstíl. Flestir sjúkdómar koma fram á yngri árum eða í unglinga- eða unglingsaldri en geta einnig þróast síðar. Greining byggist á samtali, mati á einkennum og notkun alþjóðlegra gagnrýnindakerfa (ICD-11/DSM-5-TR), með áherslu á snemmtæka greiningu og réttmæt meðferð.

Meðferð er oft fjölþætt og einstaklingsmiðuð. Hún inniheldur meðal annars samtals- eða sálfræðimeðferð, lyfjameðferð og stuðning til daglegs lífs. Aðrir þættir geta verið stuðningur í vinnu eða námi, fjölskylduráðgjöf, lífsstílsráðgjöf og samfélagsleg úrræði. Aðgengi að geðheilbrigðisþjónustu, snemmtæk greining og samvinna milli sjúklings og þjónustuaðila eru lykilatriði til að bæta lífsgæði og aðstoða fólk við að lifa sem eðlilegra lífi.