focusmarkering

Focusmarkering is een term uit de taalkunde die verwijst naar middelen waarmee het gefocuste deel van een zin wordt aangegeven. Het doel is om aan te geven welk element in de context als nieuw, belangrijk of contrastief wordt beschouwd. Focusmarkering kan op verschillende niveaus voorkomen: prosodisch, syntactisch en lexicaal-grammaticaal.

Prosodische focus gebeurt via intonatie, klemtoon en duur. Het gefocuste constituent krijgt vaak een hogere toonhoogte of langere duur, waardoor luisteraars direct horen welk deel van de zin centraal staat. Syntactische focus verwijst naar constructies die expliciet het gefocuste element markeren. Voorbeelden zijn in het Engels cleft-constructies zoals It is Mary who started the project, en in het Nederlands vergelijkbare constructies als Het is Mary die het project begon. Dergelijke vormen plaatsen het gefocuste element in een prominente positie en ondersteunen contrast met andere mogelijkheden.

Lexicale of syntactische focus kan ook met behulp van focuswoorden of -particles zoals only, even en just worden gerealiseerd. Voorbeelden omvatten I only invited Mary, I invited only Mary, en Only Mary invited John, waarbij de focuswerking afhankelijk is van de positie en interpretatie van de focusoperator. In veel talen dragen dergelijke elementen bij aan de scope van wat benadrukt wordt.

Cross-linguïstische variatie is gebruikelijk: talen als Japans onderscheiden onderwerpen en focus met partikelen zoals wa en ga, terwijl andere talen meer afhankelijk zijn van intonatie of clefting. Focusmarkering speelt een centrale rol bij informatie- en discourse-structuur en helpt bij het uitdragen van contrasten en nieuw informationeel gewicht in een tekst of gesprek.