fagotsütoosis

Fagositoz, fagosit olarak adlandırılan hücrelerin büyük parçacıkları, mikroorganizmaları veya ölü hücre kalıntılarını çevreye alıp içeriye götürerek sindirdiği hücresel bir süreçtir. Nötrofiller, makrofajlar, monositler ve dendritik hücreler bu süreci en belirgin biçimde gerçekleştiren hücrelerdir. Fagositoz, bağışıklık sistemi içinde hem doğal (innate) hem de adaptif (adaptive) tepkilerin başlatılmasında kilit rol oynar.

İşlem üç ana aşamada gerçekleşir. Tanıma ve bağlanma aşamasında fagositler yüzeylerinde bulunan pattern recognition receptorler PRR’lar ve opsoninler sayesinde mikroorganizmalara veya partiküllere bağlanır. Ardından fagosom oluşumu ile parçacık hücre dışında bir kapsülle içe alınır. Son olarak fagosom, lizozomlarla birleşerek fagolizozom oluşumunu sağlar; burada asidik ortam ve lizozomal enzimler aracılığıyla parçacık sindirilir. Opsonizasyon, antikorlar ve kompleman C3b gibi işaretlerle fagositozu kolaylaştırır; Fc reseptörleri ve kompleman reseptörleri bu süreçte önemli rol oynar. Fagositoz, hücre içi mikroorganizmalara karşı etkili bir savunma mekanizmasıdır ve bazı durumlarda mikrobiyal parçacıklar antigen olarak işlenerek sunum yoluyla adaptif bağışıklığı aktive eder.

Bozukluklar ve klinik önemi: fagositoz bozuklukları bağışıklık yetersizliklerine yol açabilir. Kronik granulomatöz hastalık (CGD), NADPH oksidaz eksikliği nedeniyle fagositlerin oksidatif burstını yeterince üretememesine bağlı olarak katalaz pozitif organizmalara karşı artan enfeksiyonlara zemin hazırlar. Tedavi ve yönetim, enfeksiyonların profilaksi ve izlemine odaklanır; bazı durumlarda kök hücre nakli de düşünülür. Fagositoz, bağışıklık sisteminin temel bileşenlerinden biridir ve enfeksiyonlarla mücadelede kritik bir rol oynar.