dopaminergiczny

Dopaminergiczny odnosi się do układu nerwowego, komórek lub procesów wykorzystujących dopaminę jako neuroprzekaźnik. Termin obejmuje neurony dopaminergiczne, projekcie szlaków dopaminergicznych, receptory dopaminergiczne oraz mechanizmy syntezy, uwalniania, transdukcji sygnału i rozkładu dopaminy, a także leki modulujące ten układ.

Najważniejsze szlaki dopaminergiczne to szlak nigrostriatalny (z substancji czarnej do prążkowia), szlak mezolimbiczny i mezokortykalny (z pola tegmentalnego do jąder limbicznych i kory), oraz szlak tuberoinfundibularny (do przysadki). Te szlaki odgrywają kluczowe role w sterowaniu ruchem, nagrodą i motywacją, kognicją oraz regulacją wydzielania prolaktyny.

Receptory dopaminergiczne dzielą się na dwa główne typy: D1-like (D1, D5) oraz D2-like (D2, D3, D4). Receptory D1-like pobudzają cyklazę adenylanową, natomiast D2-like hamują jej aktywność. Sygnał dopaminowy jest kontrolowany przez uwalnianie dopaminy, transporter dopaminy (DAT) odpowiedzialny za jej wychwyt zwrotny oraz enzymy degradacyjne, takie jak MAO i COMT.

W praktyce klinicznej dopaminergiczność jest kluczowa w chorobach takich jak Parkinsona (utrata neuronów dopaminergicznych w czarnej substancji) i schizofrenia (dysregulacja receptorów D2), a także w zaburzeniach ruchowych, ADHD i zaburzeniach snu. Stosuje się leczenie obejmujące L-DOPA, agoniści dopaminergiczni, inhibitory MAO-B i COMT, a także leki przeciwdziałające receptorom D2. Ryzyko działań niepożądanych obejmuje dyskinezy, psychozę i zaburzenia impulsowości.