complexeerde

Complexeren is het chemische proces waarbij een centraal atoom of ion een of meer liganden bindt om een complex te vormen. Liganden zijn moleculen of ionen die elektronendonoren kunnen leveren aan het centrale atoom, meestal via coördinatiebindingen. De verleden tijd van dit werkwoord is complexeerde.

In een complex ontstaan coordinatiebindingen tussen het centrale metaalion en de liganden, wat leidt tot een gestructureerde geometrie zoals octaëdrisch, tetraëdrisch of vierkant vlak. De stabiliteit van een complex wordt beschreven met vormings- of bindingsconstanten (Kf), waarbij hogere waarden duiden op een stabieler complex. De precieze geometrie en stabiliteit hangen af van het metaal, de lading, de aard van de liganden en hun sterkte als liganden.

Veelvoorkomende voorbeelden zijn metaal-ligand systemen zoals [Cu(NH3)4]2+ of [Fe(CN)6]4-. Een typische reactierichting is: een metaalion bindt liganden in oplossing totdat de coordinatie voltooid is. Complexvorming kan worden aangejaagd door veranderingen in pH, concentraties of temperatuurniveaus en speelt een sleutelrol in analytische chemie, katalyse en biochemie. In de biologie vormen veel metalen ionen complexeerde liganden in enzymen en metalloproteïnen, waardoor hun activiteit en solubilliteit worden beïnvloed.

Etymologisch stamt complexeren af van het Latijnse complexus, “samengeweven”, en het verwijst naar het samensluiten van een centrum met meerdere liganden tot één chemisch eenheid. Het past bij de bredere tak van de coordineringschemie, waarin de aard van binding en geometrie centraal staan.