apoptotisch

Apoptotisch is een bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar apoptose, het gecontroleerde, genetisch gereguleerde proces van celdood dat essentieel is voor ontwikkeling en weefselhomeostase bij meercellige organismen. De term beschrijft kenmerken of processen die typisch zijn voor apoptose en dient ter onderscheid van necrose, een ongecontroleerde en vaak inflammatoire celdood.

Biochemische en morfologische kenmerken van apoptotische cellen omvatten onder meer activatie van caspases, DNA-fragmentatie, chromatinastapeling, plasmamembraanblebbing en celkrimp, gevolgd door formatie van apoptotische lichaampjes die door fagocyten worden verwijderd zonder ontstekingsreacties op te wekken. Externe signalen (extrinsieke route) en mitochondriaal-mediated signalen (intrinsieke route) kunnen apoptose activeren, vaak via caspasecascade. Fosfatidylserine keert naar de buitenkant van het membraan, wat serologisch of floocytometrisch herkenbaar is.

Rol en betekenis: apoptotisch proces reguleert ontwikkeling, immuunselectie en weefselhomeostase door tijdige verwijdering van beschadigde of ongewenste cellen. Dysregulatie kan bijdragen aan ziektebeelden zoals kanker, waarbij cellen resistent worden tegen apoptose, of aan neurodegeneratieve aandoeningen bij overmatige celdood.

Diagnostiek en onderzoek: apoptotische activiteit wordt onderzocht met methoden zoals TUNEL, Annexin V-bindingsassays en caspase-activiteitsmetingen. Histologisch kunnen kenmerken zoals blebbing, pyknose en karyorrhexis al aanwijzingen geven.

Zie ook: apoptose, necrose, programmed cell death.