aktywatorami

Aktywatorami nazywa się cząsteczki lub białka, które zwiększają aktywność innych cząsteczek lub procesów biologicznych. Termin ten używany jest w różnych dziedzinach biochemii, genetyki i chemii, a mechanizmy działania mogą być różnorodne: od bezpośredniego stymulowania katalizatorów po modulowanie ekspresji genów lub przekazywanie sygnałów komórkowych.

W enzymologii aktywacja często zachodzi poprzez związanie ligandu do miejsca allosterycznego enzymu, co zmienia jego konformację i zwiększa aktywność. Takie cząsteczki nazywane są aktywatorami allosterycznymi. Przykłady obejmują acetylokoenzym A (acetyl-CoA), który działa jako aktywator allosteryczny dla karboksylazy pirogronianowej, oraz jony Ca2+, które aktywują liczne enzymy zależne od Ca2+. W wielu enzymach kofaktorem jest Mg2+ lub inne jony metali, które wspomagają działanie katalityczne.

W regulacji genów aktywatory transkrypcji to białka, które wiążą się z odpowiednimi sekwencjami DNA, zwykle w elementach zwiększających transkrypcję (enhancerach) lub w pobliżu promotorów, i pomagają inicjować transkrypcję poprzez rekrycję RNA polimerazy II oraz innych czynników. Przykłady to GAL4 w drożdżach, VP16 w wirusach oraz różne białka aktywujące sygnały hormonalne. Działają często w odpowiedzi na sygnały komórkowe i współpracują z mediatorami i koaktywami.

W farmakologii termin aktywator odnosi się często do liganda agonistycznego, który aktywuje receptor i wywołuje odpowiedź biologiczną. W chemii i technologii materiałów pojęcie to bywa używane wobec substancji inicjujących lub modulujących procesy chemiczne, np. w polymerizacji. Rola aktywatorów jest zróżnicowana i zależy od kontekstu badawczego.