Transporterproteïnen

Transporterproteïnen zijn membraanproteïnen die chemische stoffen over biologische membranen verplaatsen. Ze spelen een cruciale rol bij de opname van voedingsstoffen, het handhaven van ionenbalans en de verwijdering van afvalstoffen. Transport gebeurt door een bindingsplaats voor het substraat en een conformationele verandering die het substraat naar de andere kant van het membraan restoreert. Het proces is vaak saturabel en afhankelijk van substraatconcentratie.

Er bestaan verschillende hoofdtypes. Kanalen vormen een waterige porie waardoor ionen of water passief langs hun elektrochemische gradient diffunderen; ze kunnen worden geopend of gesloten (gated) en zijn doorgaans snel. Dragers ( carriers of transporters ) binden substraten en doorlopen een reeks conformatiestappen waardoor de stof van de ene naar de andere membraanzijde wordt verplaatst. Dit kan via facilitered diffusion (passief) of via actief transport (tegen de gradient), en dragers omvatten uniporters, symporters en antiporters. Actieve transporteers zijn onderverdeeld in primaire actief transporters, die direct ATP gebruiken (bijvoorbeeld Na+/K+-ATPase, H+-ATPase), en secundaire actief transporters die een gradient benutten die door een primaire pomp is opgebouwd (bijvoorbeeld natrium-glucose cotransporter SGLT).

Voorbeelden van transporterproteïnen zijn Na+/K+-ATPase, verschillende GLUT-glucosetransporters, aquaporines (waterkanalen) en CFTR (cl- kanaal). Ze zijn essentieel voor zenuwgeleiding, spierwerking en stofwisseling. Storingen in transporters kunnen leiden tot aandoeningen en ze vormen belangrijke doelwitten in farmacologie.