Schaalmaten

Schaalmaten is een term uit de meetkunde en vakgebieden zoals cartografie, bouwkunde en modellering die de verhouding beschrijft tussen de afmetingen van een representatie en de werkelijke afmetingen. Een schaalmate bepaalt hoe groot een object in een tekening, kaart of model is vergeleken met het echte object. Het doel is om details weer te geven op een behapbare schaal zonder afbreuk te doen aan verhoudingen.

Schaalmaten kunnen op verschillende manieren worden uitgedrukt. De meest voorkomende vorm is een representatieve fractie, bijvoorbeeld 1:50 of 1:25.000, die aangeeft hoeveel maal kleiner de voorstelling is ten opzichte van de werkelijkheid. Een andere vorm is een lineaire of grafische schaal: een visuele balk waarop is aangegeven hoeveel centimeter of millimeter op de tekening overeenkomt met een bepaald aantal meters in het echt. In digitale toepassingen kan men schaalmaten ook via zoomniveaus of projectie-instellingen beheren, waarbij de kaartweergave bij elke zoomstap de verhouding behoudt.

Toepassingsgebieden zijn onder meer kaarten en plattegronden, architectuur- en constructietekeningen, en modelbouw of diorama’s. De keuze voor een schaaltal hangt af van benodigd detail, leesbaarheid en het doel van de voorstelling. In de praktijk komen veelgebruikte schalen voor in verschillende sectoren, zoals 1:25.000 of 1:50.000 voor kaarten, en 1:100 of 1:50 voor tekeningen, naast talrijke schaalsystemen voor hobby en industrie.

Historisch gezien ontstond het concept uit de behoefte om de werkelijkheid reproduceerbaar te maken op papier en op schaal. Het begrip schaalmaten is nauw verwant aan de termen schaal, schaalverdeling en grafische schaal.