Osmotyczne

Osmotyczne odnosi się do zjawisk i właściwości związanych z osmozą, procesem transportu rozpuszczalnika przez błonę półprzepuszczalną w odpowiedzi na różnicę stężenia substancji rozpuszczonej między dwoma roztworami.

W mechanizmie osmozy rozpuszczalnik przepływa na zasadzie różnicy potencjału chemicznego; błona półprzepuszczalna przepuszcza wodę, a rozpuszczone cząsteczki zwykle nie przechodzą lub przechodzą znacznie wolniej. W roztworach izotonicznych gradient nie działa skutecznie; w hipotonicznym woda napływa do komórek; w hipertonicznym—wydobywa się.

Ciśnienie osmotyczne π to siła, która „pcha” wodę; dla roztworów dyfundujących w warunkach izotermicznych: π = iCRT (z użyciem van't Hoffa). W praktyce im wyższe stężenie rozpuszczonych cząsteczek i temperatura, tym większe ciśnienie osmotyczne.

Znaczenie biologiczne i technologiczne: w organizmach osmoza odpowiada za regulację objętości komórek, turgor roślin, homeostazę płynów ustrojowych; w medycynie i procesach laboratoryjnych wykorzystywana w dializie, kriotropizacji; w przemyśle do osmozy odwadniania żywności i desalination (odwrócona osmoza).

W kontekście terminologicznym wyróżnia się terminy izotoniczny, hipotoniczny, hipertoniczny, odnoszące się do stopnia osmotycznej równowagi między roztworami. Zjawiska osmotyczne bywają mylone z dyfuzją, która nie wymaga błony półprzepuszczalnej i nie musi być napędzana różnicą w stężenia rozpuszczonych cząsteczek.