Omgevingsstructuren

Omgevingsstructuren is een term uit de Nederlandse ruimtelijke en milieubelangen die verwijst naar het ruimtelijke en ecologische kader waarin een gebied zich ontwikkelt. Het describeert de samenhang tussen de fysieke omgeving (het landschap, de topografie, waterhuishouding en klimaat), de bouwen en infrastructuur (straten, pleinen, gebouwen, netwerken) en de sociale en ecologische dimensies (groene ruimte, erfgoed, publieke dynamiek). Het begrip dient als basis voor analyses, ontwerp en besluitvorming over toekomstige ontwikkelingen in een regio.

De structuur omvat verschillende componenten. Ruimtelijke structuur betreft de ordening van straten, blokken en percelen en de connectiviteit tussen gebieden. Ecologische en watergerelateerde structuur kijkt naar groenblauwe dooradering, waterafwatering en ontwikkeling van habitatnetwerken. Sociale en culturele structuur omvat toegankelijkheid, leefbaarheid, publieksdynamiek en de relatie tussen bewoners en de publieke ruimte. Het begrip benadrukt samenhang en continuïteit over schalen heen, van regionaal tot lokaal, en aandacht voor veerkracht bij klimaatadaptatie, energieneutraliteit en mobiliteitskeuzes.

In beleids- en ontwerppraktijk worden omgevingsstructuren gebruikt bij het opstellen van omgevingsvisies, bestemmingsplannen en gebiedsontwikkelingskaders, vaak onder de wolk van de Omgevingswet. Analyses van de huidige structuur helpen bij het identificeren van knelpunten en kansen en leiden tot maatregelen zoals het aanleggen van groene corridors, adaptief waterbeheer en herinrichting van verkeersstromen. De term kan variëren in betekenis afhankelijk van context en collega-termen zoals omgevingskader of omgevingskwaliteit.