Marxisme

Marxisme is een stroming binnen de sociale en politieke theorie die is ontwikkeld door Karl Marx en Friedrich Engels. Het biedt een historisch materialistische analyse van samenlevingen en bekijkt economische macht en sociale verhoudingen via productie en bezit. Kernideeën zijn dat de geschiedenis wordt gedreven door klassenstrijd en dat het kapitalisme fundamenteel onrechtvaardig is vanwege uitbuiting van arbeid.

Historisch materialisme onderzoekt hoe de economische basis, bestaande uit productiemiddelen en sociale verhoudingen, de sociale bovenbouw bepaalt, inclusief politiek en cultuur. Belangrijke concepten zijn meerwaarde, de arbeidswaardetheorie, vervreemding en het koopwaarfetisme.

Marxisme verspreidde zich in verschillende lijnen, variërend van orthodoxe marxistische theorie tot Leninisme, Trotskisme en Maoisme, en latere westerse stromingen zoals analytische marxistische scholen en cultuurmaterialisme. Politiek heeft het geleid tot bewegingen en staten die revolutionaire verandering nastreefden, zoals Rusland in 1917 en China na 1949.

De theorie voorziet in een overgangsfase, vaak aangeduid als de dictatuur van het proletariaat, als stap naar een klassenloze samenleving. Het marxisme heeft zowel theoretische als praktische uitingsvormen, variërend van revolutionaire programma’s tot staatsvormen, en is onderhevig aan kritiek op economisme, determinisme en de haalbaarheid van utopische doelstellingen.

Vandaag blijft marxisme een invloedrijk analytisch raamwerk in sociologie, politieke theorie en economie, maar interpretaties variëren sterk. Het blijft onderwerp van studie en debat in verschillende tradities en regio’s.