Gerçeklik

Gerçeklik, var olanların ve olayların deneyimlenebilir veya ölçülebilir özelliklere sahip olanlarının toplamı olarak tanımlanır. Felsefi bağlamda gerçeklik terimi ontoloji ve epistemolojiyle bağlantılıdır; ontoloji, “ne var?” sorusuna, epistemoloji ise “nasıl bilebiliyoruz?” sorusuna odaklanır.

Geleneksel ayrımda gerçeklik iki temel boyutta ele alınır: nesnel (objektif) gerçeklik ve öznel (subjektif) gerçeklik. Nesnel gerçeklik, bağımsız olarak var olan ve deneyimlerimizden bağımsız olarak varlığını sürdüren yapılar olarak görülebilir. Öznel gerçeklik ise duyumlar, algılar ve bilinç durumlarıyla şekillenen bireysel tecrübeyi ifade eder.

Felsefi akımlar arasında realizm, nesnel gerçekliğin var olduğuna ve bilginin bu gerçeklikle uyumlu olduğuna vurgu yaparken, idealizm gerçekliğin zihinde veya idealarla ilişkili olduğu görüşünü savunur. Materyalizm, evrende madde ve hareketin temel olduğunu belirtirken, fenomenoloji yoğun olarak bilinçli deneyimin nasıl tecrübe edildiğine odaklanır. Sosyal gerçeklik, toplumsal süreçler, dil ve normlar aracılığıyla inşa edilen gerçeklik biçimlerini inceler.

Bilimsel bağlamda gerçeklik çoğu zaman kuramlar ve modellerin doğayı açıklama kapasitesiyle ilgili kullanılır. Bilimsel realizm, teorilerin gerçek dünyayı açıklayabildiğini savunur; instrumentalizm ise kuramların doğru ya da yanlış olmasından çok ölçülebilir sonuçlar üreterek işlerliğini vurgular.

Günlük hayatta gerçeklik çoğu kez paylaşılan bir referans çerçevesiyle kurulur: ölçüm cihazları, ortak dil, yasal ve toplumsal kurumlar aracılığıyla nettir. Ancak algı ve inançlar, bireysel farklılıklar nedeniyle gerçekliğin deneyimlenen yönlerini çeşitlendirir.