fenomenoloji

Fenomenoloji, bilincin deneyimlerini ve bu deneyimlerin nesnelerle kurduğu ilişkileri betimlemeyi amaçlayan felsefi yaklaşımdır. Husserl tarafından 20. yüzyılın başlarında geliştirilmiştir. Temel hedef, dışsal varsayımlardan bağımsız olarak deneyimlenen olayın 'olduğu gibi' keşfedilmesini sağlamaktır. Bu bağlamda bilinç, her zaman bir şeye yöneliktir (intentionality); deneyimler "görünenler" olarak değil, görünenlerin içsel yapısı olarak ele alınır. Fenomenoloji, yargıları askıya alma işlemi olan epoché ve fenomenolojik redüksiyon yoluyla özsel yapıya ulaşmaya çalışır; ayrıca yaşama dünyası (Lebenswelt) kavramı, bilincimizin her an içinde bulunduğu ön-theoretik dünya olarak öne çıkar.

Husserl'den sonra Heidegger, fenomenolojiyi varlık sorusuna yönlendirerek ontolojiye genişletmiş; Merleau-Ponty beden ve duyular üzerinden öznenin dünyayla nasıl ilişkilendiğini ortaya koymuştur. Sartre ve diğer figürler varoluşçu (existential) yönler ve beden fenomenolojisiyle çalışmıştır. Hermeneutik fenomenoloji, anlamın ve yorumun rolünü vurgular; Gadamer ve Schutz gibi düşünürler, sosyoloji ve iletişim alanlarında fenomenolojik yöntemleri geliştirmiştir. Bu gelenek, deneyim betimleme, eidetik arayış (eidetic variation) ve noema/noesis yapılarının analizine dayanır.

Uygulama alanları geniştir: felsefe, psikoloji, antropoloji, sosyoloji ve bilişsel bilimler. Araştırmalarda betimleyici nitel yöntemler, epoché ve derinlemesine analizler kullanılır. Eleştiriler arasında öznellik, bilimsel yöntemlerle uyum ve kavramsal belirsizlikler yer alır. Fenomenoloji, özellikle bilinçli deneyimin yapısal incelenmesini önerir ve birçok disiplin için kavramsal bir temel sağlar.