betimleyici

Betimleyici, Türkçe’de betimlemeye dayalı bir yaklaşımı ya da stilini tanımlayan bir terimdir. Sıklıkla betimleyici anlatım ifadesiyle kullanılır ve betimleyici olarak bir kişi anlamında da bulunabilir; ancak yaygın olarak anlatım biçimini nitelemek için kullanılır. Kelime kökeni betimlemek fiilinden ve -ici ekiyle türetilmiş olan bir tür yapıdır.

Edebi bağlamda betimleyici anlatım, duyusal ayrıntılar, somut imgeler ve mekânsal düzenlemeyi öne çıkarır. Olay örgüsüne ya da diyaloga ağırlık vermek yerine, sahneleri, nesneleri ve kişileri net ve hissedilir terimlerle betimlemeyi amaçlar. Bu yaklaşımda belirgin sıfatlar, özgün isimler ve mecazlar kullanılarak görme, işitme, koku, dokunma ve tat duyuları üzerinden bir duygudurum veya atmosfer yaratılır.

Kullanım amacı ve işlevi açısından betimleyici anlatım, atmosfer kurmaya, dünya kurmaya ve okuyucunun sahneyi zihninde canlandırmasına katkıda bulunur. Roman, öykü, gezi yazıları veya anlatı türlerinde mekân betimlemeciliği olarak görülebilir; özellikle setting ve duyusal deneyimin merkezi olduğu metinlerde ön plana çıkar. Tarz olarak hikâyeyi ilerletmekten çok duyuyu aktarmayı hedeflediği için olay odaklı anlatımlardan ayrışabilir; duygusal veya övgüsel tonda da uygulanabilir.

İlişkili kavramlar arasında betimleme, betimleyici dil ve betimleyici anlatım teknikleri bulunur. Metin analizlerinde, bir bölümün betimleyici olduğu durumlar, görselleştirme ve algıya dayanma işleviyle sınıflandırılır.