Ekzosomlar

Ekzosomlar, hücrelerarası iletişimde rol oynayan küçük dışa salınabilir membran kaplı veziküllerdir. Genellikle 30–150 nanometre çapında olan bu parçacıklar, hücre içi endozomal yolakla oluşan multivesicular bodies (MVB’ler) içinde toplanan intraluminal veziküllerin plazma membranı ile kaynaşması sonucu salınırlar. Ekzosomlar, geniş bir hücre yelpazesinden salınır ve kan, idrar, beyin omurilik sıvısı, tükürük, süt gibi farklı biyolojik sıvılarda bulunabilir.

İçerikleri proteinler, lipidler, çeşitli RNA türleri (mRNA, miRNA) ve sınırlı DNA parçacıklarını kapsar. İçerikleri, köken hücreyle ilgili bilgi taşır ve alıcı hücrelerde biyolojik işlevleri etkileyebilir. Ekzosomlar, alıcı hücrelerin endositoz, doğrudan füzyon veya reseptör aracılı alımı yoluyla bu içerikleri almasına olanak tanır; böylece hücreler arası iletişim ve koordine yanıtlar kolaylaşır. Ekzosomlar immün yanıtlar, tümör biyolojisi ve doku onarımı gibi süreçlerde rol oynayabilir.

İzolasyon ve karakterizasyon için ultrakentrifüj ile ayırma, yoğunluk gradyentiyle ayrım ve jel filtrasyonu gibi yöntemler kullanılır. Belirteçler olarak CD9, CD63, CD81 ile birlikte TSG101 ve ALIX sıkça kullanılır.

Tartışılan uygulamalar arasında biyobelirteç olarak hastalık izlenimi, tedavi taşıyıcıları ve aşı geliştirme gibi alanlar bulunur. Ancak ekzosomlar üzerinde standartlaştırma, üretim ölçeklenebilirliği, heterojenlik ve güvenlik gibi zorluklar devam etmektedir. Ekzosomlar, 1980’lerin sonlarına doğru tanımlanmıştır ve mevcut çalışmalar, mikroveziküllerden ayrışmaları konusunda ilerlemektedir.