endositoz

Endositoz, hücrelerin dışarıdan alınan materyali plazma membranı ile sarmalayıp veziküller içinde içe almasıyla gerçekleşen bir hücresel süreçtir. Bu mekanizmayla hücre çevresel içeriği içe taşıyarak beslenir, sinyal moleküllerini işler ve antijenlerin işlenmesiyle bağışıklık yanıtını destekler; bazı patojenlerin hücreye girişinde de rol oynayabilir.

Endositozun ana türleri fagositoz, pinositoz ve reseptör aracılı endositozdur. Fagositoz, büyük parçacıklar veya hücresel artıkların fagosit adı verilen hücreler tarafından alınmasıdır. Pinositoz, sıvı ve küçük moleküllerin içe alınmasını sağlar. Reseptör aracılı endositoz ise belirli ligantlara özgü alım sağlar ve çoğunlukla klatrin kaplı pitler aracılığıyla gerçekleşir; bu yolla örneğin LDL veya transferrin gibi moleküller hücre içine alınır.

İçe alınan materyalin izlediği yol, endozom adı verilen içe taşıma vesiküllerinde başlar. Endozomlar içinde içerik önce erken endozomlarda ayrıştırılır, ardından geç endozomlarda işlenir ya da lizozomlara yönlendirilir. Bu süreçte endozomların asitleştirilmesi için proton pompaları rol oynar; bazı yükler geri döndürülür ve membran reseptörleri yeniden kullanıma sunulur. Bu yol aynı zamanda hücresel sinyallerin düzenlenmesinde ve hücreleri çevreye karşı uyaranlara yanıt vermede kritik bir rol oynar.

Endositoz, immün sunum, besin madde alımı ve hücresel iletişim gibi temel fizyolojik işlevlerle ilişkilidir. Bozukluklar, bazı nörodejeneratif hastalıklar ve lipid metabolizmasıyla ilgili durumlarla bağlantılıdır. Ayrıca hedefli ilaç taşıma ve nanomedisinde de önemli bir kavramsal çerçeve sunar.