vesikalar

Vesikalar, hücre içinde veya hücreler arası bulunan, zarla çevrili küçük keseciklerdir. Genelde membranlıdır ve içlerinde proteinler, lipitler ve diğer biyomoleküller bulunur. Hücre içi lojistikte temel taşıyıcılar olarak görev yapar; organeller arasında madde transferi sağlar, sekresyon ve endositoz gibi süreçlerde rol alır ve hücresel iletişimi kolaylaştırır.

Vesikaların temel türleri ve yolakları çeşitlidir. COPII kaplı vesikler, endoplazmik retikulumdan Golgi aygıtına taşıma yapar; COPI kaplı vesikler Golgi’den ER’ye geri dönüş sağlar. Klatrin kaplı vesikler ise plazma zarından endositoz yoluyla materyali içeri almak veya Golgi ile başka zar bölgeleri arasında taşıma için kullanılır. Sinaptik veziküller, sinir hücrelerinde nörotransmitterleri depolayıp hızlı salımını sağlar. Lizozomal enzimler de belirli vesiküller aracılığıyla hedef organellere ulaştırılır. Eksternal olarak ekzosomlar ve diğer ekstrasellüler vesiküller hücreler arası iletişimde rol oynar ve biyomarker olarak tıbbi ve biyolojik araştırmalarda ilgi görür.

Oluşum ve hedefleme süreçlerinde vesikalar, donor membranın kopmasıyla oluşur; kaplama proteinleri (COPI, COPII, klatrin) içerik seçimi ve vesikaların biçimlendirilmesinde rol alır. Hedef membrana ulaşmada Rab GTPazileri tarafından tanınma ve tethering proteinleriyle bağlanma sağlanır; zar fusionu SNARE proteinleri aracılığıyla gerçekleşir.

İşlevler arasında taşıma, depolama ve iletişim bulunur. Vesikalar, protein ve lipitlerin organeller arası koordineli dağıtımını mümkün kılar, sekretör yolları ve endositoz süreçlerini düzenler. Ekzosomlar gibi ekstraselüler vesiküller ise hücreler arası iletişimi güçlendirir ve klinik araştırmalarda biyobelirteç olarak kullanılır. Vesikalar, hücre biyolojisinin temel kavramlarından biridir ve modern hücre biyolojisinde merkezi bir rol oynar.