tünelleme

Tünelleme, tünellerin yapımı ve bu süreci yöneten mühendislik disiplinine verilen addır. Genelde yer altına ulaşım, su temini, enerji iletimi veya atık su altyapıları gibi projelerde uygulanır. Tünelleme süreci planlama, jeolojik etütler, tasarım hesapları, inşaata ilişkin yöntem seçimi ve güvenlik uygulamalarını kapsar. Yer altı koşulları, su basınçları ve sismik etkenler gibi değişkenler, projenin kapsamını ve uygulanacak yöntemi doğrudan etkiler.

Uygulanan ana yöntemler arasında tünel açma makineleriyle (TBM) yapılan sürekli kesit tünelleme, NATM (Yeni Avusturya Tünelleme Yöntemi) gibi destekli yer altı tünelleri ve yüzey üstünde gerçekleştirilip sonra tünelin açıldığı kazı-kapama yöntemleri bulunur. TBM, uzun mesafeli projelerde yüzey etkisini azaltırken, NATM esnek planlama ve yer altı gerilimine uyum sağlar. Kazı-kapama yöntemi ise yoğun şehirleşme bölgelerinde tercih edilebilir. Destek sistemleri olarak püskürtme betonu, çelik kafesler veya kirişler ile yeraltı bantları kullanılır.

Uygulama alanları arasında karayolu ve demiryolu tünelleri, metro ve hafif raylı hatlar, içme suyu ve atık su hatları ile enerji iletim tünelleri sayılabilir. Jeolojik zemin, su basıncı, gazlar ve sismik aktivite gibi faktörler tünelleme sürecini etkiler; buna karşı mühendislik önlemleri, izleme sistemleri ve güvenlik protokolleri uygulanır. Çevresel etkiler arasında gürültü, titreşim ve toz, sosyal etkiler olarak yerleşim alanlarıyla ilişkili sorunlar değerlendirilir. Tünelleme, modern altyapı ihtiyacını karşılayan kritik bir mühendislik uygulamasıdır ve güvenlik, çevresel etkiler ile maliyet yönetimi açısından sıkı standartlar gerektirir.