speelstukken

Speelstuk is een Nederlands begrip voor een dramatisch werk dat bedoeld is voor uitvoering op het toneel. Het verwijst naar een script dat dialoog, personages en vaak regie-aanwijzingen bevat, en dat door acteurs en een regisseur tot leven wordt gebracht. In het hedendaags Nederlands gebruik is speelstuk grotendeels synoniem aan toneelstuk; beide verwijzen naar toneelpy’s, of ze nu lang, kort, komisch of serieus zijn.

Een typisch speelstuk bevat een cast van personages, indelingen in bedrijven en scènes, dialoog en aanwijzingen voor setting, belichting en beweging. De inhoud kan variëren van farce en komedie tot tragedie en ernstiger drama, en behandelt vaak maatschappelijke, historische of persoonlijke thema’s. De vorm kan bestaan uit meerdere bedrijven en scènes, met een structuur die de toneeltekst aanstuurt.

Historisch gezien wordt de term in het Nederlands gebruikt sinds de vroegmoderne periode, naast toneelstuk. Het repertoire van de Nederlandse toneelcultuur kende in de Gouden Eeuw bekende auteurs zoals Vondel en Bredero, die in openbare zalen toneel speelden. In latere tijden ontwikkelde het veld zich richting professionelere en educatieve vormen, met een grotere diversiteit aan genres en stijlen. Tegenwoordig worden speelstukken geproduceerd door professionele theaters, amateurgezelschappen en onderwijsinstellingen, en worden ze regelmatig vertaald, aangepast of gemoderniseerd voor hedendaagse publieken.

De studie en uitvoering van speelstukken spelen een centrale rol in de Nederlandstalige theatercultuur, en bieden een middel om taal, cultuur en maatschappelijke vraagstukken via podiumkunst te verkennen.